Prawo handlowe międzynarodowe

W swej praktyce często jestem konfrontowany z pytaniem, czy kupujący może odmówić zapłaty, gdy po odbiorze towaru ujawnią się wady?

U podstaw niniejszego wpisu leży następujący stan faktyczny:

Polski producent konstrukcji stalowych dostarczył niemieckiemu partnerowi, przedsiębiorstwu handlowemu, swoje wyroby.

Niemiecki partner miał możliwość zbadania towaru w chwili jego odbioru. Pierwsze oględziny nie wykazały nieprawidłowości a niemiecki odbiorca przyjął towar.

Strony ustaliły w umowie, że zapłata nastąpi w przeciągu 14 dniu od dnia obioru towaru. Niemiecki partner nie dokonał zapłaty w przeciągu 14 dni a po wezwaniu do zapłaty odmówił płatności.

Kupujący uzasadniał brak zapłaty wadliwością towaru a w konsekwencji podniósł zarzut niewykonania umowy.

Niemiecki partner powołał się na przysługujące mu wg § 273 niemieckiego kodeksu cywilnego oraz § 369 niemieckiego prawa handlowego prawo zatrzymania ceny kupna.

Strony dokonały w umowie wyboru prawa niemieckiego, przy czym nie wyłączyły stosowania Konwencji Wiedeńskiej.

Prawo zatrzymania ceny? Tak, ale …

Pełnomocnicy prawni niemieckiego partnera oświadczyli, iż ich klient stosownie do § 273 niemieckiego kodeksu cywilnego oraz § 369 niemieckiego prawa handlowego uprawniony jest do zatrzymania ceny kupna, bowiem sprzedane produkty są wadliwe.

… przecież jest jeszcze Konwencja Wiedeńska

Niemieccy prawnicy nie dostrzegli jednakże, że strony umowy wprawdzie dokonały wyboru prawa niemieckiego ale nie wyłączyły stosowania Konwencji Wiedeńskiej.

Konwencja Wiedeńska reguluje prawo zatrzymania własnego świadczenia. Tym samym postanowienia Konwencji Wiedeńskiej wypierają postanowienia niemieckiego prawa krajowego, w tym przypadku prawo zatrzymania ceny wg § 273 niemieckiego kodeksu cywilnego oraz § 369 niemieckiego prawa handlowego.

Konwencja Wiedeńska nie przyznaje kupującemu ogólnego prawa zatrzymania ceny kupna po dokonaniu odbioru towaru.

Art. 58 ust. 3 Konwencji przyznaje kupującemu prawo do powstrzymania się z zapłatą ceny, zanim nie dostanie możliwości zbadania towaru.

Art. 58 ust. 3 Konwencji odnosi się zatem do chwili przed zbadaniem i przekazaniem towaru kupującemu, nie reguluje natomiast kwestii odmowy zapłaty po przekazaniu towaru kupującemu.

Konwencja nie nadaje kupującemu w żadnym ze swych postanowień uprawnienia do powstrzymania się z zapłatą ceny po przekazaniu towaru, nawet gdy towar jest wadliwy.

Spór w doktrynie, czyli gdzie prawników dwóch tam poglądy trzy

W nauce prawa pojawiają się poglądy, wg których z art. 71 Konwencji Wiedeńskiej wywodzić należy ogólne prawo zatrzymania ceny kupna, także po dokonaniu odbioru towaru.

Niemiecka profesura

W niemieckiej literaturze przeważa pogląd, że kupujący po dokonanym odbiorze towaru może powoływać się tylko na prawa wynikające z rękojmi opisane w art. 46 – 52 Konwencji oraz roszczenia odszkodowawcze.

Art. 46 – 52 Konwencji nie przewidują jednakże prawa zatrzymania ceny kupna.

Niemieccy autorzy odmawiają tym samym kupującemu prawo zatrzymania ceny kupna lub ograniczają go do przypadków, w których kupujący jest uprawniony do odstąpienia od umowy.

Kupujący może zatrzymać całą cenę wówczas, gdy złoży oświadczenie o obniżeniu ceny do 0. Kupujący może dokonać obniżenia ceny do 0 tylko wówczas, gdy towar nie ma żadnej wartości.

Ah, ten austriacki OGH

Odmienny pogląd prawny zaprezentował austriacki Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu z 8.11.2005 r. (4 Ob 179/05k), CISG – online 1156.

OGH prezentuje pogląd, wg którego kupujący może zatrzymać cenę kupna do czasu należytego wykonania umowy przez sprzedającego.

W leżącym u podstaw niniejszego orzeczenia sporze OGH przyznał kupującemu prawo do powstrzymania się z zapłatą ceny, do chwili pełnego usunięcia wad.

Austriacki OGH wywodzi prawo zatrzymania ceny z prawa powstrzymania się ze spełnieniem własnego świadczenia opisanym w art. 71 Konwencji wiedeńskiej.

A co na to polski Sąd Najwyższy?

Polski Sąd Najwyższy również zajmował się brakiem zapłaty przez kupującego za dostarczony przedmiot umowy, gdy wady ujawniły się dopiero po odbiorze towaru.

W swym orzeczeniu z dnia 11.05.2007 (V CSK 456/06) Sąd Najwyższy potwierdził wprawdzie, że ani z art. 46 – 52 ani z art. 71 Konwencji wiedeńskiej nie można wywodzić generalnego prawa zatrzymania ceny kupna, Sąd Najwyższy wyraził jednakże pogląd, że sprzedający – w wypadku skutecznego zażądania przez kupującego dostarczenia towaru wolnego od wad – nie może żądać zapłaty ceny przed dostarczeniem wolnych od wad towarów.

Za taką wykładnią Konwencji Wiedeńskiej przemawiają – jak czytamy w uzasadnieniu wyroku - ogólne zasady Konwencji wiedeńskiej, do których zalicza się preferowanie trwałości umowy i wynikające z niej prawo do żądania rzeczywistego wykonania umowy oraz jednoczesność świadczeń.

Skoro – zdaniem Sądu Najwyższego – kupujący zostanie pozbawiony tego, czego zgodnie z umową mógł oczekiwać, to sprzedający powinien na żądanie kupującego dostarczyć mu towary zastępcze.

Tak długo jak to nie nastąpi, kupujący nie ma obowiązku zapłaty ceny.

Co ciekawe, polskiemu Sądowi Najwyższemu wydającemu swe orzeczenie w dniu 11.05.2007 znane było powyżej cytowane orzeczenie austriackiego Sądu Najwyższego z dnia 8.11.2005 r.

Co więcej, polski Sąd Najwyższy odnosi się w swym orzeczeniu z dnia 11.05.2007 do orzeczenia austriackiego OGH.

Polski Sąd Najwyższy nie podzielił jednakże poglądu prawnego wyrażonego przez austriacki OGH, wg którego prawo zatrzymania ceny należy wywodzić z art. 71 Konwencji wiedeńskiej.

Praktyczna wskazówka:

Niemiecki Sąd Najwyższy BGH nie zajmował się w swym orzecznictwie powyższą kwestią.

Niemieccy komentatorzy krytycznie odnoszą się do poglądów austriackiego OGH zawartych w powyżej przedstawionym orzeczeniu.

W przypadku sporów z partnerami handlowymi przed sądami niemieckimi można jednakże wychodzić z założenia, że sądy przychylą się do wyrażanych w nauce niemieckiej poglądów i odmówią kupującemu prawa zatrzymania ceny kupna w przypadku wystąpienia wad po przekazaniu towaru.

W przypadku sporów przed sądami austriackimi, wobec wydania przez austriacki Sąd Najwyższy orzeczenia w tej materii, należy wychodzić z założenia, że sądy niższych instancji przychylać się będą w swym orzecznictwie do poglądu wyrażonego przez austriacki Sąd Najwyższy i przyznają kupującemu prawo do zatrzymania ceny kupna w przypadku wystąpienia wad nawet po dokonanym odbiorze towaru.

W przypadku prowadzenia sporów przed sądami polskimi należy wychodzić z założenia, że polskie sądy niższych instancji opierać będą swe orzeczenia na powyżej wskazanym wyroku polskiego Sądu Najwyższego.