Prawo handlowe międzynarodowe

W moim wpisie z 5.02.2016 omawiałem terminy przedawnienia roszczeń wynikających z międzynarodowej umowy sprzedaży, gdy umowa podlega ocenia prawa polskiego.

Polska przystąpiła do Konwencji Nowojorskiej, tym samym postanowienia Konwencji wypierają przepisy polskiego kodeksu cywilnego oraz polskiego kodeksu postępowania cywilnego.

Do dokonania niniejszego wpisu skłoniło mnie orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23.07.2015 roku o sygnaturze akt sprawy I ACa 368/14.
Sąd Apelacyjny zajmował się odpowiedzią na pytanie prawne, czy zawezwanie do próby ugodowej w rozumieniu art. 185 kodeksu postępowania cywilnego przerywa bieg terminu przedawnienia roszczeń?

Sąd Apelacyjny zaprezentował pogląd prawny, wg którego zawezwanie do próby ugodowej ma w świetle Konwencji Nowojorskiej za skutek przerwanie biegu przedawnienia roszczeń i powoduje rozpoczęcie na nowo biegu terminu przedawnienia.

Pogląd prawny wyrażony przez Sąd Apelacyjny jest błędny i stanowi naruszenie art. 13; 17; 19 Konwencji Nowojorskiej. 

Stan faktyczny

U podstaw oceny prawnej Sądu Apelacyjnego leżał następujący stan faktyczny:

Powódka wniosła przed upływem 4 - letniego okresu przedawnienia wniosek o zawezwanie do próby ugodowej.

Postępowanie pojednawcze zakończyło się niepowodzeniem, strony nie zawarły ugody.

Ocena prawna Sądu Apelacyjnego

Sąd Apelacyjny w Warszawie w orzeczeniu z dnia 23.07.2015 roku o sygnaturze akt sprawy I ACa 368/14 uznał, że wniesienie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej stanowi inne działanie niż opisane w art. 13 Konwencji i tym samym dokonanie tej czynności powoduje rozpoczęcie na nowo biegu terminu przedawnienia.

Zawezwanie do próby ugodowej

Nie może ulegać wątpliwości, że zawezwanie do próby ugodowej w rozumieniu art. 185 kodeksu postępowania cywilnego stanowi wszczęcie postępowania sądowego przeciwko dłużnikowi, mające na celu uzyskanie zaspokojenia lub uznania roszczenia.

Gdyby tak nie było, to prawidłowo wniesiony wniosek o zawezwanie do próby ugodowej nie mógłby przerwać biegu terminu przedawnienia.

Art. 123 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, że bieg terminu przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem powołanym do rozpoznawania spraw, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Art. 123 § 1 kodeksu cywilnego nie wymaga, by czynność dokonana przed sądem miała na celu wydanie orzeczenia podlegającego wykonaniu na drodze przymusu państwowego.

Art. 13 Konwencji Nowojorskiej stanowi, że bieg terminu przedawnienia przerywa się, gdy wierzyciel podejmie jakiekolwiek działanie, które w myśl przepisów prawa właściwego dla sądu, przed którym wszczęto postępowanie, uznane zostanie za rozpoczynające postępowanie sądowe przeciwko dłużnikowi lub za wysunięcie roszczenia w trakcie postępowania wszczętego wcześniej przeciwko dłużnikowi w celu uzyskania zaspokojenia lub uznania jego roszczenia.

Z powyższego wynika, że zawezwanie do próby ugodowej jest czynnością opisaną w art. 13 Konwencji Nowojorskiej.

Art. 13 Konwencji odsyła do przepisów prawa właściwego dla sądu, przed sądem przed którym wszczęto postępowanie.

Stosownie zatem do art. Art. 123 § 1 kodeksu cywilnego oraz art. 185 kodeksu postępowania cywilnego zawezwanie do próby ugodowej musi zostać uznane za czynność rozpoczynającą postępowanie sądowe przeciwko dłużnikowi w celu uzyskania zaspokojenia lub uznania jego roszczenia

Sąd Apelacyjny powinien był zatem dokonać kwalifikacji prawnej czynności, jaką jest zawezwanie do próby ugodowej, jako czynności w rozumieniu art. 13 Konwencji Nowojorskiej a nie – jak to uczynił - czynności w rozumieniu art. 19 Konwencji Nowojorskiej.

Jakiekolwiek działanie inne ...

Art. 19 Konwencji stanowi, że jeżeli przed upływem terminu przedawnienia wierzyciel podejmie w państwie, w którym dłużnik ma swoją siedzibę handlową, jakiekolwiek działanie inne niż działanie opisane w artykułach 13, 14, 15 i 16, które w myśl prawa tego państwa powoduje rozpoczęcie na nowo biegu terminu przedawnienia, nowy czteroletni termin przedawnienia rozpocznie się w dniu przewidzianym przez wyżej wymienione prawo.

W art. 19 Konwencja odwołuje się do „jakiegokolwiek innego działania” niż działanie opisane w art. 13 Konwencji.

Sąd Apelacyjny błędnie przyjął, że zawezwanie do próby ugodowej stanowi „jakiegokolwiek inne działanie”.

Prawo polskie w art. 123 kodeksu cywilnego wylicza, jakie czynności przerywają bieg przedawnienia.

Jedyną czynnością przerywającą bieg terminu przedawnienia, nie będącą czynnością polegającą na wszczęciu postępowania sądowego, jest uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.

Zatem - w świetle prawa polskiego - uznanie roszczenia stanowi „jakiekolwiek działanie inne” w rozumieniu art. 19 Konwencji Nowojorskiej.

Przykładem „jakiegokolwiek działania innego” w rozumieniu art. 19 Konwencji może być formalne zawezwanie do zapłaty w rozumieniu art. 2244 francuskiego kodeksu cywilnego lub pisemne ponaglenie w rozumieniu art. 2943 IV włoskiego kodeksu cywilnego oraz art. 1973 hiszpańskiego kodeksu cywilnego.

Zawezwanie do próby ugodowej a przerwanie biegu przedawnienia w świetle Konwencji

Skutki prawne zawezwania do próby ugodowej opisane zostały w art. 17 Konwencji Nowojorskiej.

Art. 17 Konwencji Nowojorskiej stanowi, że jeżeli roszczenia dochodzono w postępowaniu w ramach terminu przedawnienia zgodnie z artykułami 13, 14, 15 lub 16, lecz postępowanie takie zakończyło się bez rozstrzygnięcia co do istoty roszczenia, bieg przedawnienia będzie uznany za nieprzerwany.

Jeżeli w czasie, w którym takie postępowanie zostało zakończone, termin przedawnienia upłynął lub pozostał mniej niż jeden rok do jego upływu, to wierzyciel jest uprawniony do dochodzenia swojego roszczenia w okresie jednego roku od daty zakończenia postępowania.

Prawidłowa ocena prawna

Zawezwanie do próby ugodowej stanowi czynność opisaną w art. 13 Konwencji Nowojorskiej.

Charakterystyczną cechą postępowania pojednawczego, uregulowanego w art. 184 i n. k.p.c. jest to, że sąd nie jest władny w ramach tego postępowania rozstrzygać sprawy, lecz pełni rolę podobną do mediatora – może jedynie nakłaniać strony do zawarcia ugody, którą jest władny zatwierdzić, nie może jednak narzucić stronom lub jednej z nich jakichkolwiek rozwiązań.

Jak z powyższego wynika zawezwanie do próby ugodowej nie może zakończyć się orzeczeniem co do istoty roszczenia, tym samym - w myśl art. 17 Konwencji - bieg terminu przedawnienia nie będzie uznany za przerwany.

Ust. 2 art. 17 Konwencji nadaje wierzycielowi jednakże prawo do dochodzenia roszczenia w przeciągu roku od zakończenia postępowania pojednawczego.
Wbrew (błędnej) ocenie prawnej dokonanej przez Sąd Apelacyjny bieg terminu przedawnienia nie został - na skutek złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej – przerwany a czteroletni termin przedawnienia nie rozpoczyna na nowo swojego biegu.

Kosztowny błąd Sądu Apelacyjnego

Powyżej wykazana błędna ocena sądu miała wpływ na wynik postępowania.

Pozwana podniosła bowiem zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia. Sąd Apelacyjny uznał zarzut za pozbawiony podstawy prawnej i uzasadnił swoje stanowisko jak następuje:

Postępowanie pojednawcze zakończyło się w dniu 6 lipca 2007 r., zatem od tej daty należy ponownie liczyć bieg terminu przedawnienia stosownie do art. 124 § 2 k.c. w zw. z art. 19 konwencji nowojorskiej.

Zważywszy że pozew został nadany do Sądu Okręgowego w dniu 17 lipca 2009 r., uznać trzeba, że do przedawnienia nie doszło, nie upłynął bowiem okres 4 lat liczony od zakończenia postępowania pojednawczego.

Jak powyżej uzasadniłem, roszczenie powódki było już w dniu chwili nadania pozwu tj. w dniu 17 lipca 2009 roku przedawnione.

Stosownie do art. 17 Konwencji powódka mogła wnieść pozew do sądu do dnia 6 lipca 2008 roku bez narażenia się na zarzut przedawnienia roszczenia.

Praktyczna wskazówka

W przypadku wierzytelności dochodzonych z międzynarodowej umowy sprzedaży, która podlega ocenie prawa polskiego a strony nie wyłączyły stosowania Konwencji Nowojorskiej, zawezwanie do próby ugodowej nie przerywa biegu przedawnienia.

Zawezwanie do próby ugodowej umożliwia wierzycielowi dochodzenie roszczenia w terminie 1 roku od zakończenia postępowania polubownego.