Prawo handlowe międzynarodowe

Przy podejmowaniu kontaktów handlowych z partnerami zagranicznymi strony często pomijają kwestię, jakie prawo (prawo którego państwa) znajdzie zastosowanie przy ocenie praw i obowiązków stron umowy.

Swobodny wybór prawa

Stosownie do art. 3 Rozporządzenia Rzym I strony mogą dokonać swobodnego wyboru prawa.

Wybór prawa może być dokonany w sposób wyraźny:

a. poprzez dokonanie odpowiedniego zapisu w umowie łączącej strony,
b. bądź poprzez skuteczne włączenie Ogólnych Warunków Umów jednej ze stron do stosunku zobowiązaniowego stron

Wybór prawa może być dokonany w sposób dorozumiany poprzez wyrażenie woli stron przez określone czynności wskazujące na wolę stron wybrania określonego prawa (np. wybór sądu niemieckiego stanowi poszlakę wyboru prawa niemieckiego. Poszlaka ta zostaje wzmocniona poprzez wybór języka niemieckiego jako języka kontraktu, niemiecki Sąd Najwyższy BGH, wyrok z dnia 16.09.2015 – VIII ZR 17/15)

Brak wyboru prawa

W przypadku braku wyboru prawa obwiązują reguły opisane w Rozporządzeniu Rzym I (dla stosunków prawnych w wynikających z umów) lub Rzym II (dla stosunków prawnych wynikających ze stosunków pozaumownych).

Umowa sprzedaży rzeczy ruchomych

Prawo państwa siedziby sprzedawcy, czy oby na pewno zawsze?

Stosownie do art. 4 ust. 1 lit a Rozporządzenia Rzym I umowa sprzedaży rzeczy ruchomych podlega prawu państwa, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu.

Jeżeli zatem sprzedawca ma siedzibę w Polsce i strony nie dokonały wyboru prawa, to zastosowanie znajdzie prawo polskie.

Jeżeli jednakże strony nie dokonały wyboru prawa ale umówiły się, że:

1. towar zostanie dostarczony przez polskiego przedsiębiorcę do Niemiec;
2. językiem korespondencji będzie język niemiecki

to istnieje obawa, że przeciwnik procesowy powoła się na powyżej przedstawione orzeczenie niemieckiego Sądu Najwyższego z dnia 16.09.2015 – VIII ZR 17/15 a sąd rozstrzygający w sprawie może uznać, że strony dokonały dorozumianego wyboru prawa niemieckiego.

Czym jest sprzedaż?

Pojęcie „umowa sprzedaży” nie jest zdefiniowane w Rozporządzeniu Rzym I.

Przy dokonywaniu definicji „umowa sprzedaży” należy posłużyć się pojęciem umowy sprzedaż opisanym w art. 1 Konwencji Wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów sporządzonej w Wiedniu dnia 11 kwietnia 1980 r.

Pewne wątpliwości przy definiowaniu pojęcia „umowa sprzedaży” mogą pojawić się przy realizacji umów na dostawy rzeczy, które mają zostać wytworzone dopiero w przyszłości.

Umowa sprzedaży, czy umowa dostawy dzieła?

Pojawia się wówczas wątpliwość kwalifikacji prawnej takiej umowy, czy jest to jeszcze umowa sprzedaży, czy już umowa o dzieło.

Art. 3 ust. 2 Konwencji Wiedeńskiej stanowi, że Konwencja nie znajduje zastosowania do umów, w których przeważająca część zobowiązań strony dostarczającej towary polega na zapewnieniu siły roboczej lub świadczeniu innych usług.

Zatem jeżeli jedna ze stron umowy zobowiązana jest do wyprodukowania określonego przedmiotu a następnie do jego dostarczenia do miejsca wskazanego przez zamawiającego, pojawi się pytanie, czy umowę taką należy zakwalifikować jako umowę sprzedaży, czy umowę o dzieło.

Jednak umowa sprzedaży, chyba że … strona przeciwna udowodni coś innego

Domniemywa się, że zawarta pomiędzy stronami umowa jest umową sprzedaży a tym samym znajduje zastosowanie Konwencja Wiedeńska, przy czym strona, która podnosi brak stosowania Konwencji musi udowodnić, że przeważająca część zobowiązań strony dostarczającej towary polega na zapewnieniu siły roboczej lub świadczeniu innych usług.

Ponieważ Polska, Niemcy oraz Austria są stronami Konwencji Wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, to przepisy Konwencji wypierają stosowanie prawa krajowego.

Konwencja Wiedeńska reguluje takie kwestie jak zawarcie, wykonanie oraz skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Tym sposobem powyższe obszary prawne uregulowane są jednolitym prawem międzynarodowym.

Umowa dystrybucji

Stosownie do art. 4 ust. 1 lit b Rozporządzenia Rzym I umowa dystrybucji podlega prawu państwa, w którym dystrybutor ma miejsce zwykłego pobytu.

Rozporządzenie Rzym I nie definiuje pojęcia umowy dystrybucyjnej. Umowy dystrybucyjnej nie należy definiować na podstawie prawa krajowego lecz na podstawie prawa wspólnotowego.

Umowę dystrybucji należy definiować jako umowę ramową, która jest ukierunkowana na ukształtowanie koncepcji sprzedaży, ustalenia ogólnych zobowiązań stron dotyczących wielkości dostaw i zakupów.

Pomimo, że przedmiotem umowy dystrybucji jest ustalenie ram sprzedaż towarów, to ten typ umowy nie jest klasyfikowany jako umowa sprzedaży i nie podlega ona regulacji Konwencji Wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów.

Nic nie stoi na przeszkodzie aby pojedyncze umowy sprzedaży/dostaw realizowane na podstawie umowy dystrybucji klasyfikowane były jako umowy sprzedaży/dostawy i podlegały reżimowi Konwencji Wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, nawet wówczas, gdy umowa dystrybucji przewiduje wyłączenie stosowania Konwencji Wiedeńskiej.

Umowy o świadczenie usług

Stosownie do art. 4 ust. 1 lit b Rozporządzenia Rzym I umowy o świadczenie usług podlegają prawu państwa, w którym spełniający świadczenie ma swój zwyczajny pobyt.
Rozporządzenie Rzym I nie definiuje pojęcia umowy o świadczenie usług. Umowy o świadczenie usług nie należy definiować na podstawie prawa krajowego lecz na podstawie prawa wspólnotowego.

Zgodnie z powyższym, jeżeli polski przedsiębiorca budowalny z siedzibą swojego przedsiębiorstwa w Polsce zawrze z niemieckim zamawiającym umowę o roboty budowlane, przy czym strony nie dokonają wyboru prawa, to umowa podlega prawu polskiemu, także wówczas gdy roboty budowlane mają być wykonane na terytorium Niemiec.

Umowa przewozu, to też przecież usługa

Pomimo, że umowa przewozu jest umową o świadczenie usług, to nie podlega ona ocenie wg art. 4 ust. 1 lit b lecz wg art. 5 Rozporządzenia Rzym I.

Jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa właściwego, to zastosowanie znajduje prawo tego państwa, w którym siedzibę ma przewoźnik, o ile w państwie tym znajduje się miejsce przejęcia lub przekazania towaru lub siedziba nadawcy.

Posłużmy się przykładem:

Polski przedsiębiorca transportowy z siedzibą w Polsce otrzymał zlecenie transportowe na przewiezienie towarów z Niemiec do Polski. Strony nie dokonały wyboru prawa.

Prawem właściwym dla oceny praw i obowiązków stron jest prawo polskie, ponieważ przedsiębiorca transportowy ma siedzibę w Polsce i w Polsce znajduje się miejsce przekazania towaru.

Jeżeli powyższe warunki nie zostaną spełnione, to wówczas zastosowanie znajduje prawo państwa, w którym znajduje się miejsce przekazania towaru.

Posłużmy się dalszym przykładem:

Polski przedsiębiorca transportowy z siedzibą w Polsce otrzymał zlecenie transportowe na przewiezienie towarów z Niemiec do Włoch. Strony nie dokonały wyboru prawa.

Prawem właściwym dla oceny praw i obowiązków stron jest prawo włoskie, ponieważ we Włoszech znajduje się miejsce przekazania towaru.

Ponieważ zarówno Polska, Niemcy jak i Włochy są stronami Konwencji CMR (tutaj damy przekierowanie do wpisu Zastosowanie Konwencji CMR w międzynarodowym transporcie towarów) Konwencja wypiera stosowanie prawa krajowego w zakresie spraw uregulowanych Konwencją CMR.